Zothlifim Logo
Loading ...

“Kan Zo tlang ram nuam hi chhawrpial run i iang e” tia kan chawi, he khawvel ram zau taka Zofaten kan ram neih chhun, arhmai tia lek (21081 Sq.km) hi tun hma chuan sik leh sa nuam, ram mawi leh duhawm tak, siktuithiang luanna ram tiin kan chhuang ve hle thin a. Mahse tunah hian eng dinhmunah chiah nge kan din tak, tih hi ngaihtuah chian tham leh zirchian ngai tak a lo ni ta.
Agriculture Department-in an tarlan danin ram mipui 60% zet hi kuthnathawka eizawng kan la ni mek, kum tin 50,000 ha. vela zau lo neih nan hman a ni. Chu chuan chiang taka a lantir chu loh theih lohvin tlangram lo neih (Jhum system of cultivation) hi kan la bansan lo nasa a, ram mipui zahve aia tam mah chu chutah chuan kan la innghat tlat tihna a ni a. Heti a nih chuan kan ram hi hun eng emaw chen chhung chu kan la hal hluah hluah rih dawn a, ramkang pawh kumtinin kan la buaipui ngat ngat rih dawn tihna a ni.

Kan ram tan hian ramkang (forest fire) hi buaipui tham tak a ni a, kan ramngaw dinhmun nen khaikhinin eng chen nge a la daih ang tih hi kan ngaihtuah chian chu a tul khawp mai. State of Forest Report (SFR) 2015 in a tarlan dana kan ramngaw dinhmun chu :-
———————————————————-

mizoram-ngaw-dinhmun
———————————————————-
A pumpuia a lan danah hian 90.68% lai niin lang mah se, a nihna takah chuan kan dinhmun a tha lem lo hle. Ramngaw tha pangngai kan neih hi kan ram zau zawng atanga teha 30% pawh kan nei phak meuh tawh lo. 2009 report nen khaikhinin kum 2 chhungin 66 Sq.km zeta zau forest cover kan hloh hman. Nungcha humhalhna hmun bik Protected areas (National park, sanctuary leh Tiger Reserve) te hian 5.89% a awh ve a, nung-chate tan pawh kan ram hi a chêp tawh tak zet tih alang thei. Environment & Forests Department lamin a chhinchhiah danin kum 2012 khan hmun 109 zetah kangmei lian tham a chhuak a, tin 6058 hmun zet a kang. Heti anga kan ram hi kan tikang zel anih chuan kan ramngaw neih hian eng chen nge a daih ang le?

Tlangram lo neih (Jhumming system of cultivation) chu kan hre theuh va, ram pangngai neih reng theih a ni lo va, kum tin hmun hrang hrangah insawn kualin, ramngaw tha vaha hal leh a ngai a. Lo atana ram vah bak kan tihkan tel teuh bawk avangin kan ramngaw hian a tuar hle lo thei lo. Lo atana kan vaha kan tihkan bakah hian kuthlei leh suahsual/mawl avanga kang te, meibung/meisi thlahdah avanga kang te, sapel hratten an hal luihte a la awm bawk nen, kan ram hi kan suasam nasa-in kan tichhe nasa tak zet a ni tih hi kan hriat a pawimawh hle.

Zirchiangtuten an chhut dan chuan India rama ramngaw kan la neih zawng zawng zahve aia tam daih hi kang mai thei dinhmun hlauhthawnawmah a ding mek a. Mizorama ramngaw tha kan la neih chhunte phei hi chu kang mai thei dinhmun hlauhthawnawma ding an ni deuh vek. Heti zawnga chhut phei chuan kan ramngaw dinhmun hi a tha lo tak zet.

Kan dinhmun chhiat tawhzia en chuan tlangram lo neih (Jhum cultivation) hi bansan theih a chakawm khawp mai a, mahse kan eizawnna bulpui innghahna a la nih miau si avangin bansan ngawt theih a ni si lo. Loneitute hian a aia tha eizawnna dang nei se la chuan bansan hi an chak ve ngawih ngawih ang tih a rinawm a, mahse a thlakna tur (alternative) ruahman sak an nih si loh chuan dem ngawt hleih theih an ni lo. Amaherawhchu vah bak tikang tam lo tura fimkhur leh meilam tha taka sial a, meilu tha taka khai a tulziate erawh nasa zawka kan inzirtir a tul a. Chu chu loneitute pawhin ram hmangaihna avanga tha taka an zawm a tul tak zet a ni.

Kum tina ram kan tihkan dur dur avanga kan ram rohlu ramngaw leh nungcha, Biodiversity kan tih riral nasat zia te, kan leilung hausakna chi hrang hrang kan luanral tir zozaite hi ngaihtuah chian chuan a lungchhiatthlak tak zet a. Ramkangin kan environment dinhmun nasa taka a nghawng avanga tui harsatna lo thleng mek te, sik leh sa inthlak mumal ta lo te leh harsatna chi hrang hrang kan tawh chhoh mekte hi mutmawh hnarmawha neih a hun ta tak zet.

A bulpui berah chuan Sawrkarin ruahmanna tha a neih a tul ber mai a. Ram leh hnam hmangaihna tak taknena kan thawh chuan kan ram hi chhanchhuah tlak loh khawpa chhia a la ni lo. Politics bawlhhlawh hmanga inchirhtheh mai mai hman kan ni lo va, kan ram hi chhanchhuah a ngai a ni tia ram roreltute pawhin he lamah hian tan an lak a tul.

Inzirtirna kawngah hian chin tawk lem a awm thei lo, a theihna hmun apiangah kan inzirtir mawlh mawlh reng a ngai. Fire prevention atana sum leh pai awm ang angte pawhin a thlenna tur hmun dik tak thleng se, a thawh tur dik tak thawk se a duhawm. Media lam a ni emaw, Kohhran, khawtlang, zirna in leh a tulna hmun apiangah chhum lo chat lova kan inzirtir mawlh mawlh a ngai a ni. Fire prevention monitoring a ka zinkualnaah Thingtlang lama kan V/C ten an sawi fo chu kangmei hi a chhuah tan tirh, a nasat hmaa hmeh mih a nih theihnan tlawmngaia thawk tur (fire watcher) rawihna fund hi nei thei ve ila, kang nasa tur tam tak chu kan veng thei ngei ngei ang, an ti a. A dik viauin ka hria a, mahse fund lam thu-ah erawh Mizoram pum cover zo tur chuan sawrkar lam eng nge a dinhmun tih erawh ka hre lo va, tih theih atan erawh chuan a tha viau mai thei.

Kan ram neih chhun Mizoram hi chenna tlak ram nuam a nih reng theihnan a chhunga cheng Zofate hian mawhphurhna kan nei a, kangmei laka chhanchhuah leh venhim hi kan mawhphurhna a ni e.