Zothlifim Logo
Loading ...

Pangang hi a hlau tan chuan hmuh ringawt pawhin taksa hi a thak nghal sep sep thei an ti a, mahse pangang hlau deuhte pawh hian pangang vulh chi hi a tui keu tirh atanga an enkawl tan chuan a cocoon tura an puitlin thleng hian pangang hlau miah loin an khawih an khawih ngam tawh thin a, pangang hlau mi thenkhat chuan pangang hlauh loh nan pangang vulh (Sericulture) hi an kalpui thin niin an sawi. Chutihlai chuan pangang vulh (sericulture) hi chhungkua leh ram economy chawikanna atan tangkai taka hman theih a ni a, Mizoram hian hemi kawngah hian theihna sâng tak a nei tih hi Mizoram sawrkara Sericulture Department zarah a takin takin ka hmu a ni.

April ni 22–26, 2024 chhunga Mizoram sawrkara Sericulture Department-in Mizoram Journalists’ Association (MJA), Serchhip District member-te tana India hmarchhaka state lian ber, Assam state chhunga sericulture hmalakna lian ber ber (a bikin Muga leh Eri lama hmalakna) tlawhna, Sericulture Press Tour a buatsaiha ka kal ve-na atangin Sericulture lamah hian Mizoram mipui tam takte hian kan eizawnna neihsa bakah kan sum lakluhna belhchhahtu atana tangkai takin kan hmang thei niin a lang a, a ti tak tak duhte tan phei chuan eizawnna ngelnghet leh eizawnna bulpui atana tha tak a ni thei dawn a ni.

Bul tan nana sum tam tak sen ngai lo
Sericulture Press Tour-ah hian Assam state-a Sericulture lama hmalakna lian tak awmna hmun, Bodoland Territorial Council (BTC) huam chhunga Kokrajhar District-a hmun hrang hrang kan tlawh a, he hmunah hian Nauthak/Bul pangang (Muga) khawina hmun – pangang khawina atana Nauthak leh Bul an chinna hmun (plantation) te, Mutih/Pangbal pangang (Eri) an khawina hmun leh, pangang chaw tura Nauthak leh Pangbal an chinna hmun (plantation)-te kan tlawh a, Muga leh Eri pangang cocoon atanga silk lâ an lak chhuah dante a hmun ngeiah kan hmu a, silk lâ puana an tahna leh an zawrhchhuahna hmun thlengin min fanpui a, pangang chi siam atanga silk puan zawrh chhuah thleng hian Mizorama thingtlang khaw kilkhawr ber thlenga kan tih theih a ni.

Sericulture-ah hian eizawnna a tam hle mai a, sawi tawh angin, he’ng zawng zawng hi Mizoramah awlsam taka kalpui theih vek a ni a, he’ng eizawnna kalpui tur hian eng kawngah pawh sum tam tak sen ngaih lohna vek a ni bawk.

Kan ram mil a ni
Muga leh Eri pangangte vulhna atan hian Mizoram sik leh sa hi a tha tawk hle a, Assam ramah chuan nipui laia khua a lum lutuk avangin pangang vulhna lamah harsatna an neih thin avangin khaw lum laia pangang vulh theih loh hunte an nei a, Mizoram sik leh saah chuan hetiang hi a awm ve lem lo a, chuvangin pangang vulhna atan kan ram hi a tha hle.

Muga (Nauthak/Bul) pangang hi thingkunga vulh thin a ni a, pangang eitu savate laka pangangte vên nan lên (net) hmangin pangang vulhna thingkung kha an khuh thin a, thingkung tamna hmunah chuan hei hi a hautak avangin lên (net)-a hung kher lovin pangang eitu sava-te an vêng mai thin. Muga pangang vulhna tur hian Nauthak leh Bul thing chinna plantation tha tak neih chu duhthusam a ni a, chutihrualin kan ramah nauthak/bul tualto tam tak kan neih sa hmangin chhungkaw tam tak chuan Muga hi an eizawnna neih sa bakah sum hmuhna dang atan an hmang nghal thei ngei ang. Tin, Muga pangang hi kan ramchhung hmun hrang hrangah hmuh mai theihin a awm sa tih Sericulture hotuten an sawi a, chuvangin Muga pangang hian kan ram a ngeih tih hi thil chiang sa a ni. Muga pangang vulh hi eizawnna ngelnghet atana hmang thei turin eizawnna dang kalpui pah chunga din chhoh theih niin a lang a, eizawnna dang kalpui paha Muga pangang vulhna tura nauthak leh bul chinna hmun (plantation) thar siam hi thil harsa lutuk lo tur pawh niin a lang.

Eri pangang chaw atana hman ber Mutih leh pangbal-te pawh hi kan rama thlai tha duh tak an ni tih chu a hrechiangtute vek kan ni ang. Eri pangang hi chu an chaw tur Mutih/pangbal hnah lakkhawm a, a khawina hmuna chaw pek chilh mai chi an ni a, an chaw tur pawh hi Mizoramah hmuh tur tam tak awmsa a ni a, Eri pangang pakhat hian a damchhungin chaw gram 350 vel a ei niin an sawi. Eri hi a cocoon mai bakah a buhchiûm pangang (pupa) hi ei atan an hmang nasa hle a, Bodoland-a pangang vulhtute a cocoon hralh ai mahin a chhunga buhchium pangang (pupa) hralhna atang hian sum an hmu tam zawk thin tih an sawi nghe nghe.

Silk lâ lak chhuah a harsa lo
Heng pangang chi hnihte vulhna hmun kan tlawh rual hian he’ng pangang cocoon atanga silk lâ an la chhuak lai pawh a takin kan hmu a, Muga cocoon atanga silk la an lak chhuahna hi chak zawka a lâ a inhlum theihna tur khawl tha deuh, electric khawl an hmang a, mahse an khawl hman hi chuti taka khawl changkang a ni lo a, an lak chhuah dan pawh thil harsa a ni lo a, mimal tan pawh khawl neih harsa lo tak tur a ni.

Eri cocoon atanga silk lâ an lak chhuahna phei chu Bicyle wheelrim hmanga siam a ni a, an pangang vulhna in verandah-ah an hung chhuak a, chawisawn mai theih khawl tê leh mawlmang tak a ni. Bodo nu-ho-in titi pahin Eri Cocoon atangin silk lâ an la chhuak zung zung mai a, hetianga kut ngeia silk lâ lak chhuah (handmade) hi mi changkang zawkten an duh zawkin an ngaisang zawk an la ti zui bawk.
Hetianga pangang vulhtute zinga Cocoon atanga silk lâ an lak chhuah hian cocoon-a hralh nghal mai thinte aiin an sum lâkluh a pun phah zawk bawk a ni.

Cocoon atanga silk lâ an lakchhuahte hi helaia kan tualchhunga puantahtuten khawl an hman thin angah hian an tah leh mai a, metre khat bial hi an zawrh chhuahnaah chuan cheng sing khat man velte a ni a, saree atana an hman hian saree pakhat chu cheng sing 5 mante a ni hawlh mai a, silk hlang necktie pakhat man pawh Rs.2,000/- chuangte a ni. A hralhnaah harsatna a awm lo Silk atanga siam zawrhchhuahna hmunpui Guwahati Fabric Plus kan tlawhnaah chuan silk atanga thil siam chhuah hralhna kawngah harsatna leh hralh theih loh an neih loh thu an sawi a, hetianga silk hlanga siam puan, puan siamchawp (synthetic/artificial) ni lo, ‘natural’ tak hi a hrisel avangin mi hausa leh changkang zawkten an ngaisang a, an inthuamna an duh zawk niin an sawi. Pangang vulhtute thar chhuah hralhnaah hian Mizoramah pawh harsatna a awm lo a, tunah pawh hian panganga vulhtute cocoon thar chhuah apiang chu Sericulture Department-in ba miah loin a leisak mek a, Muga seed cocoon hi pakhat cocoon pakhat Rs.3/-in a leisak thin a, Eri Seed Cocoon hi cocoon pakhat Rs.2/- emaw, kuta pawh hawn Kg. Rs.1600/- leh a buhchium pangang (pupa) chu Kg. 1 Rs. 300/-in a leisak thin a, hei bakah hian silk lâ pawh leisakin, Muga silk hi Kg. 1 Rs.14,000/-a leisakin, Eri silk hi Kg. 1 Rs.2,000/-in a leisak bawk a ni.

Muga leh Eri pangang hi kumtluana khawi ngai an ni lo a, thla 2/3/4 vel chhung leka thar chhuah mai chi a nih avangin Mizorama kuthnathawktu tam takte tan eizawnna ngelnghet atana tha tak tur a nih piah lamah midang pawhin an hna pangngai an thawh pahin sum lâkluh belhna atana tangkai taka an hman theih ngei a rinawm.

Mizoramah hmalakna lian tham kalpui tum mek a ni
Tunah hian Mizoramah Eri leh Muga pangang vulh kawnga hmalakna liantham kalpui turin inbuatsaih mek a ni a, kumin February thla khan Chief Minister Pu Lalduhoma chuan Lai ADC huamchhunga chhungkaw 100-te tana cheng nuai 624.47 senga Eri project kalpui tur te, Chakma ADC huam chhunga chhungkaw 100-te tana cheng nuai 588.36 senga Mulberry project kalpui tur leh Mizoram pum huapa chhungkaw 500-te tana cheng nuai 1339.61 senga Muga project kalpui turte a lo hawng tawh a, tunah hian Central Silk Board chuan Thenzawlah Muga pangang chi tha siamna tur, P3 Unit Office hawng turin an inbuatsaih mek bawk a ni.

Sericulture Press Tour kan neih zawha Chief Minister kan hmuhnaah Chief Minister chuan Sericulture Department-in pangang vulhtute thar chhuah a leisakna rate tihsan a hun tawh thu a lo sawi a, Sericulture Director pawhin a rate tisang tura hmalak mek a nih thu leh committee pawmpui hun huna a rate tihsan a nih tur thu a sawi a, CM chuan President hlui APJ Abdul Kalam pawh khan Mizoram a rawn tlawh tumin Sericulture chu Mizoram economy chawikanna atana thil pawimawh a sawi zingah a sawi tel tih sawiin, hei hi a taka tihlawhtling tura hmalak tum a nih thu a sawi a, hetianga Mizorama sericulture lama nasa zawka hmalakna kalpui chhoh tum mekna hi a chhawr tangkai hmasatu zinga tel tum tur leh, kan chhungkaw sum lâkluh tihpunna atan hman ngei tum turin Zoram mipuite hian Sericulture lama kan mit kan tihkeu a hun khawp mai.